luty 2024

by Joanna Adamiak

Ogólnopolska diagnoza usług społecznych wskazuje na olbrzymie zapotrzebowanie na usługi wsparcia dla seniorów

Osoby star­sze (60+) sta­no­wią obec­nie ponad 1/4 popu­la­cji w kra­ju. W per­spek­ty­wie dwóch dekad może to być 40% ogółu mieszkańców. Usługi spo­łecz­ne dla senio­rów w ostat­niej deka­dzie znacz­nie się roz­wi­nę­ły, ale nadal jest ich za mało. „Ogólnopolska dia­gno­za dein­sty­tu­cjo­na­li­za­cji usług spo­łecz­nych” wska­zu­je, że brak przede wszyst­kim usług opie­kuń­czych: pomo­cy w sprzą­ta­niu, pra­niu, przy­go­to­wy­wa­niu posił­ków. Dotkliwy jest
dla senio­rów pro­blem samot­no­ści i cyfro­we­go wykluczenia. 

„Ogólnopolska dia­gno­za…”  jest naj­więk­szą prze­pro­wa­dzo­ną do tej pory dia­gno­zą usług śro­do­wi­sko­wych oraz dia­gno­zą przy­go­to­wa­nia do dein­sty­tu­cjo­na­li­za­cji. Została wyko­na­nia na zle­ce­nie Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej przez liczą­cy pra­wie 40 osób zespół badaw­czy koor­dy­no­wa­ny przez Uczelnię Korczaka w Warszawie, we współ­pra­cy z fir­mą badaw­czą PBS. Opracowanie zosta­ło udo­stęp­nio­ne na stronie:

www.uczelniakorczaka.pl/raport-deinstytucjonalizacja.

Seniorzy potrze­bu­ją więk­szej licz­by usług w środowisku

Usługi spo­łecz­ne i śro­do­wi­sko­we w Polsce inten­syw­nie się roz­wi­ja­ją, rów­nież ze względu
na pro­ces dein­sty­tu­cjo­na­li­za­cji oraz rosną­ce potrze­by w zakre­sie opie­ki nad oso­ba­mi starszymi
i nie­sa­mo­dziel­ny­mi. 82% ogó­łu bada­nych odbior­ców usług spo­łecz­nych uwa­ża jednak,
że potrze­ba więk­szej licz­by usług w śro­do­wi­sku. 90% ankie­to­wa­nych w „Diagnozie…”  senio­rów chcia­ło­by jak naj­dłu­żej pozo­stać w domu – a do tego potrze­bu­je wspar­cia w miej­scu zamiesz­ka­nia. Zarazem wie­lu z nich nie może liczyć na takie wspar­cie. 54% bada­nych uwa­ża, że rodzi­ny zanie­dbu­ją obec­nie opie­kę nad oso­ba­mi starszymi.

Rodziny naj­czę­ściej wspie­ra­ją oso­by star­sze w pro­stych zada­niach: robie­niu zaku­pów (46%), zawo­że­niu w róż­ne miej­sca (44%), pomo­cy w spra­wach urzę­do­wych (43%). Znacznie mniej­sze jest wspar­cie w czyn­no­ściach nie­zbęd­nych, gdy bra­ku­je samo­dziel­no­ści – przy­go­to­wy­wa­niu posił­ków (16%), wyku­pie leków i ich poda­wa­niu (15%), czyn­no­ściach higie­nicz­nych (9%).

„Diagnoza…” wyka­za­ła, że 30% osób, któ­re dziś prze­by­wa­ją w domach pomo­cy spo­łecz­nej mogła­by pozo­stać w śro­do­wi­sku, gdy­by otrzy­ma­ła wspar­cie w posta­ci usług śro­do­wi­sko­wych. – Co trze­cia oso­ba, któ­ra prze­by­wa dziś w DPS wola­ła­by miesz­kać w domu
i mieć wspar­cie w śro­do­wi­sku. Osoby te mogły­by cie­szyć się dobrej jako­ści życiem w swo­im śro­do­wi­sku. Ten wynik bada­nia poka­zu­je, jak wie­le mógł­by zmie­nić roz­wój usług śro­do­wi­sko­wych – mówi Adam Szponka, Przewodniczący Konwentu Regionalnych Ośrodków Polityki Społecznej, zle­ce­nio­daw­ca badania.

Według osób star­szych, któ­re pozo­sta­ją w domach, naj­bar­dziej potrzeb­ne jest wsparcie
w zała­twia­niu spraw urzę­do­wych (38% wska­zań), wspar­cie w samot­no­ści i złym nastro­ju (37%), pomoc w robie­niu zaku­pów (30%), udział w wyda­rze­niach kul­tu­ral­nych i spo­tka­niach (29%) oraz zapew­nie­nie kon­tak­tu z oto­cze­niem (27%). Wyniki te wska­zu­ją, jak istot­ne jest
dla osób star­szych, któ­re zacho­wu­ją samo­dziel­ność towa­rzy­stwo i kon­tak­ty międzyludzkie.

W tym kon­tek­ście waż­nym pro­ble­mem jest „błęd­ne koło cyfro­we­go wykluczenia”.
Tylko 30% bada­nych senio­rów korzy­sta z Internetu czy smar­fo­na, 11% – z e‑konsultacji
z leka­rzem. Ale cyfro­we wyklu­cze­nie doty­czy też pra­cow­ni­ków insty­tu­cji. Zaledwie 19% z nich ma wie­dzę i doświad­cze­nie w korzy­sta­niu z e‑usług.

Instytucje są goto­we, by dostar­czać wię­cej usług 

Po stro­nie insty­tu­cji spo­łecz­nych jest duża goto­wość świad­cze­nia usług w środowisku,
ale potrze­bu­ją one więk­szej wie­dzy, jak to robić – tak wska­za­ło 82% ankie­to­wa­nych pra­cow­ni­ków pla­có­wek wspar­cia. Problemem jest rów­nież, że tyl­ko 40% bada­nych ana­li­zu­je potrze­by klien­tów w lokal­nych społecznościach.

Ale pla­ców­ki – sta­cjo­nar­ne, czy­li domy pomo­cy spo­łecz­nej oraz śro­do­wi­sko­we, np. domy dzien­ne­go wspar­cia – mogą w cią­gu naj­bliż­szych kil­ku­na­stu mie­się­cy znacz­nie zwięk­szyć podaż usług spo­łecz­nych. Są do tego przy­go­to­wa­ne, o ile znaj­dą się środ­ki i kadry, sek­tor pomo­cy spo­łecz­nej nale­ży dziś bowiem do naj­go­rzej wyna­gra­dza­nych. Placówki naj­szyb­ciej mogły­by roz­wi­nąć się usłu­gi wspar­cia w gospo­dar­stwie (37% pla­có­wek wska­zu­je, że może uruchomić
je w cią­gu kil­ku­na­stu mie­się­cy), opie­ka wytchnie­nio­wa (30%), wspar­cie psy­cho­lo­gicz­ne (29%), spe­cja­li­stycz­ne usłu­gi opie­kuń­cze (24%), usłu­gi wspo­ma­ga­ją­ce, np. akty­wi­za­cyj­ne (20%).

- Istnieje duży poten­cjał uru­cho­mie­nia usług w śro­do­wi­sku. W tym kon­tek­ście nale­ży zwró­cić uwa­gę na poten­cjał domów pomo­cy spo­łecz­nej, bo mają one zaso­by i doświad­cze­nie i mogą wpro­wa­dzać nowe usłu­gi. Potrzebna jest rów­nież bar­dziej aktyw­na rola orga­ni­za­cji poza­rzą­do­wych: one tak­że mogą stać się nowy­mi dostaw­ca­mi usług. A tak­że samo­rzą­dów – „Diagnoza…” wyka­za­ła, że roz­wój usług śro­do­wi­sko­wych jest prio­ry­te­tem tylko
dla co dzie­sią­te­go samo­rzą­du – mówi prof. Mirosław Grewiński z Uczelni Korczaka, kie­row­nik badania.

Potrzebna koor­dy­na­cja wie­lu dzia­łań na rzecz seniorów 

- Głównym prze­sła­niem „Ogólnopolskiej dia­gno­zy…” jest woła­nie o koor­dy­na­cję działań
na rzecz senio­rów pomię­dzy róż­ny­mi resor­ta­mi oraz agen­da­mi rzą­du i samo­rzą­du. Zbadane stu­dia przy­pad­ków poka­za­ły, że wie­le dzia­łań ma cha­rak­ter frag­men­ta­rycz­ny, punk­to­wy. A potrzeb­ny jest spój­ny łań­cuch wspar­cia i ści­sła współ­pra­ca wie­lu resor­tów i insty­tu­cji – powie­dział Paweł Rabiej z Uczelni Korczaka, współ­au­tor badania.

– Te bada­nia są bar­dzo waż­ne i traf­nie odzwier­cie­dla­ją tren­dy i wyzwa­nia. Moją rolą jest dziś spro­sta­nie poru­szo­nym wyzwa­niom oraz koor­dy­na­cja tych obsza­rów, w tym poprzez koor­dy­na­cję poli­ty­ki spo­łecz­nej i ochro­ny zdro­wia – pod­kre­śli­ła mini­stra ds. poli­ty­ki senio­ral­nej Marzena Okła-Drewnowicz. – W naj­bliż­szym cza­sie zosta­nie powo­ła­ny mię­dzy­re­sor­to­wy zespół, któ­re­go zada­niem będzie koor­dy­na­cja wspar­cia osób star­szych. Instrumentem wspar­cia będzie bon senio­ral­ny, ale jak pod­kre­śli­ła mini­stra ds. senio­rów, wyzwaniem
jest rów­nież przy­go­to­wa­nie kadry, któ­ra będzie świad­czy­ła usłu­gi dla osób starszych.

Bon zosta­nie skon­stru­owa­ny w taki spo­sób, aby mogły z nie­go sko­rzy­stać wszyst­kie samo­rzą­dy, a współ­pra­ca z samo­rzą­da­mi jest istot­nym ele­men­tem tego rozwiązania.

W bada­niach ilo­ścio­wych i jako­ścio­wych (case stu­dies) na potrze­by „Ogólnopolskiej dia­gno­zy…” wzię­ło udział ponad 3,5 tys. odbior­ców usług, ponad 2,6 tys. pra­cow­ni­ków insty­tu­cji pomo­cy spo­łecz­nej oraz ponad 500 przed­sta­wi­cie­li samo­rzą­dów gmin­nych. Szczegółowo w ramach Studiów Przypadków zba­da­ne zosta­ły 256 pod­mio­ty, świad­czą­cych usłu­gi sta­cjo­nar­ne i śro­do­wi­sko­we. Łącznie w bada­niu uczest­ni­czy­ło ponad 8,3 tys. odbior­ców i reali­za­to­rów usług. Celem bada­nia było zde­fi­nio­wa­nie szans i wyzwań roz­wo­ju usług śro­do­wi­sko­wych dla róż­nych grup odbior­ców (dzie­ci i mło­dzież w pie­czy zastęp­czej, osób star­szych i nie­sa­mo­dziel­nych, z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi, w kry­zy­sach psy­chicz­nych, kry­zy­sie bezdomności).

Uczelnia Korczaka – Akademia Nauk Stosowanych powsta­ła w 1993 roku, jako jed­na z pierw­szych w Polsce uczel­ni nie­pu­blicz­nych. Założona zosta­ła przez Towarzystwo Wiedzy Powszechnej – orga­ni­za­cję, pro­wa­dzą­cą od lat 50. dzia­łal­ność oświa­to­wą i kul­tu­ral­ną wśród doro­słych, dzie­ci i mło­dzie­ży. Głównym pomy­sło­daw­cą jej utwo­rze­nia był prof. dr hab. Julian Auleytner, któ­ry przez wie­le lat peł­nił funk­cję Rektora. Uczelnia Korczaka kształ­ci stu­den­tów na kie­run­kach: Pedagogika, Pedagogika spe­cjal­na, Pedagogiczna przed­szkol­na i wcze­snosz­kol­na, Praca socjal­na, Polityka spo­łecz­na, a od nie­daw­na tak­że Psychologia. W skład Uczelni Korczaka wcho­dzi sie­dem wydzia­łów i oddzia­łów zamiej­sco­wych ulo­ko­wa­nych w: Warszawie, Katowicach, Olsztynie, Lublinie, Szczecinie, Poznaniu i Człuchowie. Koncentrujemy się na prak­tycz­nej i przy­dat­nej w roz­wo­ju zawo­do­wym edu­ka­cji wyż­szej. Na ofe­ro­wa­nych przez nas kie­run­kach stu­diów zaję­cia pro­wa­dzą eks­per­ci i praktycy.
Jako insty­tu­cja odpo­wie­dzial­na spo­łecz­nie Uczelnia reali­zu­je i pro­mu­je zacho­wa­nia pro­spo­łecz­ne. Razem ze stu­den­ta­mi anga­żu­je się w dzia­ła­nia wspie­ra­ją­ce oso­by pozo­sta­ją­ce bez opie­ki czy wyklu­czo­ne, w celu popra­wy ich sytu­acji życio­wej. Uczelnia orga­ni­zu­je akcje pomo­co­we bądź wspie­ra oso­by potrze­bu­ją­ce poprzez współ­pra­cę z insty­tu­cja­mi pożyt­ku publicz­ne­go. Absolwentami Uczelni Korczaka jest ponad 70 tys. osób zatrud­nio­nych w pla­ców­kach edu­ka­cyj­nych, sek­to­rze spo­łecz­nym i samo­rzą­dach. W skład Grupy Edukacyjnej Uczelni Korczaka wcho­dzą tak­że inne pod­mio­ty. Inspirując się mode­lem kor­cza­kow­skiej peda­go­gi­ki, jako jedy­na szko­ła wyż­sza pro­wa­dzi­my wła­sne szko­ły pod­sta­wo­we, licea i porad­nie psychologiczno-pedagogiczne.

WIĘCEJ INFORMACJI I KONTAKT:

Karina Grygielska
Client Services Director
Agencja FaceIT
tel. +48 510 139 575

by Joanna Adamiak

Relacja. Społeczność. Rozwój – w placówkach wsparcia dziennego

Placówki zapew­nia­ją wspar­cie rodzi­nom, ale przede wszyst­kim dzia­ła­ją jako bezpieczne
i przy­ja­zne śro­do­wi­sko dla dzie­ci, umoż­li­wia­jąc im roz­wój w róż­nych obsza­rach życia. Z suk­ce­sem zapew­nia­ją wspar­cie psy­cho­lo­gicz­ne i peł­nią rolę wycho­waw­czą, na któ­rą szko­ła i rodzi­ce czę­sto nie­ste­ty nie mają cza­su lub wie­dzy. Są miej­scem, w któ­rym natu­ral­nie spraw­dza­ją się ele­men­ty peda­go­gi­ki kor­cza­kow­skiej, nauki Janusza Korczaka, a tak­że Kazimierza Lisieckiego „Dziadka”, któ­re­go idee są żywe w Centrum Wspierania Rodzin do dziś.  I war­to je zauwa­żyć, w dro­dze poszu­ki­wań naj­lep­szej z dróg do dobrej edu­ka­cji i wychowania.

Debata „Placówka wspar­cia dzien­ne­go. Relacja • Społeczność • Rozwój”, któ­ra odby­ła się 21 mar­ca w war­szaw­skiej sie­dzi­bie Uczelni Korczaka skon­cen­tro­wa­ła się na roli pla­có­wek wspar­cia dzien­ne­go jako istot­nych ele­men­tów usług oraz na koniecz­no­ści respon­syw­ne­go do zmia­ny para­dyg­ma­tu myśle­nia o ich roli i funk­cji w prze­strze­niach spo­łecz­nych. W deba­cie udział wzię­li: Jarek Adamczuk, Dyrektor Centrum Wspierania Rodzin, Adam Nyckowski, kie­row­nik Katedry Wychowania, Kultury
i Profilaktyki na Uczelni Korczaka i Katarzyna Wędrowska, Koordynatorka Zespołu Ognisk Wychowawczych pro­wa­dzo­nych przez Centrum Wspierania Rodzin.

Placówki wspar­cia dzien­ne­go świad­czą wspar­cie i opie­kę nad dzieć­mi poza szko­łą, zapew­nia­jąc im dodat­ko­we zaję­cia, aktyw­no­ści rekre­acyj­ne, wspar­cie edu­ka­cyj­ne oraz tera­peu­tycz­ne, jeśli jest to konieczne.

Wychowankowie pla­ców­ki mogą otrzy­mać w niej wspar­cie tera­peu­tycz­ne czy lek­cyj­ne, ale przede wszyst­kim znaj­du­ją w niej bez­piecz­ne śro­do­wi­sko, w któ­rym mogą roz­wi­jać swo­je umie­jęt­no­ści spo­łecz­ne, nawią­zy­wać pierw­sze przy­jaź­nie oraz posze­rzać swo­je hory­zon­ty poprzez róż­no­rod­ne aktyw­no­ści. Tworzyć spo­łecz­ność i trwa­łe rela­cje, nawet na całe życie.

W filo­zo­fię ich dzia­ła­nia jest wpi­sa­na respon­syw­ność – goto­wość sku­tecz­ne­go i szyb­kie­go reago­wa­nia na potrze­by i ocze­ki­wa­nia mło­dych ludzi oraz ich rodzin. Zespół pra­cow­ni­ków na co dzień współ­pra­cu­je z rodzi­na­mi, aby zro­zu­mieć, czym dla nich jest pla­ców­ka wspar­cia dziennego
i jakie efek­ty mogą osią­gnąć, korzy­sta­jąc z tych usług w tym final­nie wypra­co­wać spójne
w oddzia­ły­wa­niu wycho­waw­cze śro­do­wi­sko. Wierzą w akty­wi­za­cję rodzi­ców bez stygmatyzacji
oraz w pod­mio­to­we trak­to­wa­nie rodzi­ca i dziec­ka, co sprzy­ja budo­wa­niu zaufa­nia i współpracy.
Ich celem jest nie tyl­ko świad­cze­nie wspar­cia w obec­nym kon­tek­ście spo­łecz­nym, emocjonalnym
i edu­ka­cyj­nym, ale tak­że przy­go­to­wa­nie pod­opiecz­nych do radze­nia sobie w nowo­cze­snej rzeczywistości.

Podsumowując, pla­ców­ki wspar­cia dzien­ne­go nie tyl­ko zapew­nia­ją kon­kret­ne usłu­gi tera­peu­tycz­ne czy korek­cyj­ne, ale tak­że dzia­ła­ją jako miej­sce, w któ­rym budu­ją się rela­cje opar­te na zaufaniu

i współ­pra­cy. Ich pra­ca opie­ra się na respon­syw­no­ści, indy­wi­du­al­nym podej­ściu oraz cią­głym dosko­na­le­niu, by jak naj­le­piej odpo­wia­dać na potrze­by pod­opiecz­nych i ich rodzin, aby mogły osią­gać suk­ce­sy i roz­wi­jać się we wszyst­kich obsza­rach życia.

Jednak w świa­do­mo­ści ogól­nej pla­ców­ka wspar­cia dzien­ne­go, ogni­sko, świe­tli­ca czy SPOT, bo one nawet z nazwy nie są jed­no­li­te nie są ani dobrze zna­ne, ani nawet dobrze odbie­ra­ne, są nie­do­ce­nia­ne, nie­zbyt roz­po­zna­ne i koja­rzą się z pato­lo­gią, trud­ną mło­dzie­żą i mar­gi­ne­sem spo­łecz­nym. Za mało się mówi o pla­ców­kach wspar­cia dzien­ne­go, ich pro­fe­sjo­na­li­zmie i suk­ce­sach jako pla­có­wek pro­wa­dzą­cych potrzeb­ną dzia­łal­ność specjalistyczną.

Jak popra­wić wize­ru­nek pla­có­wek wspar­cia dzien­ne­go i nie zmar­no­wać ich potencjału? 

Według eks­per­tów Centrum Wspierania Rodzin i Uczelni Korczaka – któ­ra kształ­ci kadry w zakre­sie peda­go­gi­ki, pomo­cy spo­łecz­nej i psy­cho­lo­gii spo­łecz­nej – oraz uczest­ni­ków deba­ty, nale­ży roz­wa­żyć kil­ka kie­run­ków działania:

1. Należy wpro­wa­dzić tema­ty­kę świe­tlic socjo­te­ra­peu­tycz­nych i spe­cy­fi­ki tej for­my upra­wia­nia peda­go­gi­ki do aka­de­mic­kich pro­gra­mów kształ­ce­nia stu­den­tów peda­go­gi­ki, psy­cho­lo­gii, reso­cja­li­za­cji, socjo­lo­gii, pra­cy socjal­nej i poli­ty­ki społecznej.
2. Stworzyć pro­fe­sjo­nal­ny sys­tem kształ­ce­nia kadry wycho­waw­czej świetlic.
3. Wyodrębnić i zde­fi­nio­wać zawód wycho­waw­cy pla­ców­ki wspar­cia dzien­ne­go w kon­tek­ście innych zawo­dów „pomo­co­wych”.
4. Stworzyć pro­fe­sjo­nal­ny sys­tem kształ­ce­nia super­wi­zo­rów ukie­run­ko­wa­nych na dzia­łal­ność świe­tlic socjoterapeutycznych.
5. Zainicjować pro­ces inte­gra­cji śro­do­wi­ska prak­ty­ków socjo­te­ra­pii, pra­cy śro­do­wi­sko­wej ze śro­do­wi­skiem aka­de­mic­kim, dzia­ła­ją­cym w obsza­rze nauk społecznych.
6. Wprowadzić do deba­ty publicz­nej temat świe­tlic socjo­te­ra­peu­tycz­nych jako pod­sta­wo­wej for­my pro­fi­lak­ty­ki, prze­ciw­dzia­ła­ją­cej pro­ce­som mar­gi­na­li­za­cji i wyklu­cze­nia spo­łecz­ne­go dzie­ci i mło­dzie­ży, ale tak­że jako miej­sca kom­plek­so­we­go roz­wo­ju dzie­ci i mło­dzie­ży ze wszyst­kich warstw społecznych.

Transmisja deba­ty na FB: https://fb.watch/qZflu5LX9L/

WIĘCEJ INFORMACJI I KONTAKT:

Karina Grygielska
Client Services Director
Agencja FaceIT
tel. +48 510 139 575